Upadłość przedsiębiorcy

Zgodnie z przepisami ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe postępowanie uregulowane tą ustawą należy tak prowadzić, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak największym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane.

Podmiotowy zakres ustawy Prawo upadłościowe

Przepisy ustawy stosujemy do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy Kodeks Cywilny. Nadto przepisy stosuje się do spółek akcyjnych, prostych spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością nieprowadzących działalności gospodarczej, wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, wspólników spółki partnerskiej.

Nie można ogłosić upadłości m. in. Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, uczelni oraz funduszy inwestycyjnych.

Przesłanki ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy

Sąd ogłasza upadłość przedsiębiorcy, który stał się niewypłacalny. Pojęcie niewypłacalności ustawodawca zdefiniował w art. 11 ustawy:

• dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych,
• opóźnienie w wykonywaniu wymagalnych zobowiązań pieniężnych przekracza 3 m-cy.

Ustawodawca uznał, że dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Do majątku o którym mowa powyżej, nie wlicza się składników niewchodzących w skład masy upadłości.

Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Na tych osobach za niezłożenie wniosku w ustawowym terminie spoczywa odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę. Jednak od tej odpowiedzialności można się uchylić, w przypadku, gdy zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w następujących przypadkach jeżeli:

• nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie,
• dla wniosku o ogłoszenie upadłości złożonym przez wierzyciela, dłużnik wykaże, że wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór zaistniał między stronami przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy,
• majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów,
• majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Postanowienie Sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w dwóch ostatnich przypadkach obwieszcza się.

Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy

Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć dłużnik lub każdy z jego wierzycieli osobistych. W stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami Dłużnik jest zobowiązany zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości złożyć wniosek w Sądzie.

Wniosek o ogłoszenie upadłości przezdsiębiorcy

Prawo upadłościowe w art. 22 i 23 ustawy określa liczne wymogi jakie musi spełniać wniosek o ogłoszenie upadłości składany nie później niż 30 dni od powstania stanu niewypłacalności.

Wniosek dłużnika powinien zawierać m. in.:

1. wskazanie miejsca, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika,
2. wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie,
3. aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników,
4. bilans sporządzony przez dłużnika dla celów postępowania, na dzień przypadający w okresie trzydziestu dni przed dniem złożenia wniosku,
5. spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia,
6. wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi.

Jeżeli wniosek składa wierzyciel, to zgodnie z art. 24 ustawy powinien uprawdopodobnić swoje wierzytelności.

Upadłość konsumencka bardzo “popularna” w Polsce podlega przepisom tej samej ustawy i jest opisana w art. 491.

ORZECZENIE O OGŁOSZENIU UPADŁOŚCI PRZEDSIĘBIORCY

W oparciu o wniosek o ogłoszenie upadłości, Sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym m.in.:

1. Wymienia imię i nazwisko dłużnika (upadłego) albo jego nazwę i dane teleadresowe.
2. Wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi, na wskazany adres, w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze.
3. Określa, czy funkcję sędziego-komisarza oraz zastępcy sędziego-komisarza będzie pełnił sędzia czy referendarz sądowy, oraz wyznacza syndyka.

Data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości obwieszcza się.

Upadłość przedsiębiorcy prowadzącego firmę oznacza zakończenie pewnego etapu działalności i wraz z ogłoszeniem upadłości stery firmy przejmuje syndyk. Inaczej jest w przypadku upadłości konsumenckiej, o czym mowa w odrębnym artykule.

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI PRZEDSIĘBIORCY

1. Upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi.
2. Upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku.
3. Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego.
4. Wątpliwości co do tego, które z przedmiotów należących do upadłego wchodzą w skład masy upadłości, rozstrzyga sędzia-komisarz na wniosek syndyka, upadłego lub wierzyciela. Na postanowienie sędziego-komisarza zażalenie przysługuje wnioskodawcy, upadłemu i wierzycielom.
5. Ustalenie składu masy upadłości następuje przez sporządzenie spisu inwentarza oraz spisu należności. W spisie inwentarza syndyk ujmuje prawa, objęte ruchomości, nieruchomości oraz środki pieniężne zgromadzone w kasie i na rachunkach bankowych. Spis należności sporządza się na podstawie ksiąg upadłego oraz dokumentów bezspornych.

SPRAWOZDANIA Z POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO

1. Syndyk składa sędziemu-komisarzowi w terminach przez niego wyznaczonych, przynajmniej co trzy miesiące, sprawozdanie ze swoich czynności oraz sprawozdanie rachunkowe z uzasadnieniem.
2. Po wykonaniu ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości syndyk i jego zastępcy składają sprawozdanie ostateczne obejmujące sprawozdanie ze swoich czynności oraz sprawozdanie rachunkowe. Sprawozdanie ostateczne obejmuje w szczególności wskazanie miejsca zarchiwizowania dokumentów upadłego, łącznej wysokości wydatków z tytułu kosztów postępowania i zobowiązań, o których mowa w art. 230, łącznej wysokości funduszów masy upadłości oraz funduszów uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo oraz ogólnego stopnia zaspokojenia wierzycieli.
3. Syndyk wykonuje obowiązki sprawozdawcze ciążące na upadłym. Syndyk nie odpowiada za opóźnienia w realizacji tych obowiązków spowodowane nieprzekazaniem mu dokumentacji lub przekazaniem dokumentacji nierzetelnej lub niekompletnej.

ZADANIA SYNDYKA A POSTĘPOWANIE UPADŁOŚCIOWE

1. Syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji.
2. Syndyk niezwłocznie zawiadamia o upadłości tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komorników prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko upadłemu oraz małżonka dłużnika.
3. Syndyk zawiadamia o upadłości banki i instytucje, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki sejfowej albo złożył pieniądze lub inne przedmioty.
4. Syndyk niezwłocznie wykonuje obowiązki przewidziane przepisami o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
5. Syndyk jest obowiązany podejmować działania z należytą starannością, w sposób umożliwiający optymalne wykorzystanie majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, w szczególności przez minimalizację kosztów postępowania.

USTALENIE LISTY WIERZYTELNOŚCI

1. Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności i sprawdzeniu zgłoszonych wierzytelności syndyk niezwłocznie sporządza listę wierzytelności, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu okresu przewidzianego do zgłaszania wierzytelności.
2. Po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności syndyk uzupełnia listę wierzytelności w miarę zgłaszania wierzytelności.

LIKWIDACJA MASY UPADŁOŚCI W POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM

1. Po ogłoszeniu upadłości syndyk niezwłocznie przystępuje do spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości oraz sporządzenia planu likwidacyjnego. Syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia upadłości. Plan likwidacyjny określa proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego, w szczególności sprzedaży przedsiębiorstwa, termin sprzedaży, preliminarz wydatków oraz ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.
2. Po sporządzeniu spisu inwentarza i sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości.
3. Przed rozpoczęciem likwidacji masy upadłości syndyk może sprzedać z wolnej ręki bez zezwolenia rady wierzycieli ruchomości, jeżeli jest to potrzebne na zaspokojenie kosztów postępowania. Ponadto syndyk może sprzedać ruchomości, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub wskutek opóźnienia sprzedaży straciłyby znacznie na wartości albo których przechowanie pociąga za sobą koszty zbyt wysokie w stosunku do ich wartości.
4. Likwidacji masy upadłości dokonuje się przez sprzedaż z wolnej ręki lub w drodze przetargu lub aukcji przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, nieruchomości i ruchomości, wierzytelności oraz innych praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych.

SPRAWOZDANIE FINANSOWE SYNDYKA

Na podstawie spisu inwentarza i innych dokumentów upadłego oraz oszacowania syndyk sporządza sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości i niezwłocznie przedkłada je sędziemu-komisarzowi.

OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI KONSUMENCKIEJ

Nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe niesie ze sobą szereg korzyści dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, m.in. dając większy dostęp do oddłużania oraz umożliwiając dostęp do postępowania upadłościowego wielu podmiotom.

W związku z nowelizacją ustawy konsumencką zdolność upadłościową mają osoby fizyczne, lecz nie odnosi się on do innych podmiotów prawa, takich jak osoby prawne czy jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną. Dłużnik wpisany do CEIDG może się zdecydować, czy będzie składał wniosek o upadłość konsumencką, czy złoży ten wniosek jako przedsiębiorca.

Poza tym, zgodnie z nowelizacją ustawy dla przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą pojawiło się nowe rozwiązanie, gdyż po likwidacji majątku może zachować część środków uzyskanych ze sprzedaży lokalu mieszkalnego w ramach postępowania upadłościowego.

UPADŁOŚĆ FIRMY A JEJ PRACOWNICY

Kwestia losu pracowników po ogłoszeniu upadłości, rozstrzyga art. 41¹ Kodeksu pracy:

“W razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, nie stosuje się przepisów art. 38, 39 i 41, ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę.”

Jedna po ogłoszeniu upadłości nie dochodzi do automatycznego rozwiązania umów z pracownikami, pracodawca musi rozwiązać stosunek pracy z każdą osobą indywidulanie za porozumieniem stron bądź poprzez wręczenie wypowiedzenia z podaniem w ramach przyczyna fakt upadłości. W tym momencie warto zaznaczyć, że nie można tej przyczyny wskazać w przypadku rozwiązania umowy z osobą zatrudnioną po ogłoszeniu upadłości.

SPRZEDAŻ PRZEDSIĘBIORSTWA W POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM

1. Przedsiębiorstwo upadłego powinno być sprzedane jako całość, chyba że nie jest to możliwe.
2. Sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego może być, po wyrażeniu zgody przez sędziego-komisarza, poprzedzona umową dzierżawy na czas określony z prawem pierwokupu, jeżeli przemawiają za tym względy ekonomiczne.
3. Na nabywcę przedsiębiorstwa upadłego przechodzą wszelkie koncesje, zezwolenia, licencje i ulgi, które zostały udzielone upadłemu, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
4. Jeżeli planowana jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości, przy sporządzaniu spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości, albo odrębnie, jeżeli możliwość takiej sprzedaży ujawniła się na późniejszym etapie, biegły wybrany przez syndyka sporządza opis i oszacowanie przedsiębiorstwa upadłego.

USTALENIE PLANU PODZIAŁU

Syndyk sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości, w którym:

• określa sumę podlegającą podziałowi w ramach planu spłaty;
• wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale;
• określa sumę, jaka każdemu z uczestników przypada z podziału;
• wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które i z jakich przyczyn mają być pozostawione w depozycie sądowym lub pozostawione w masie upadłości na zaspokojenie wierzytelności objętych nierozpoznanymi sprzeciwami;
• określa, czy plan podziału jest częściowy czy ostateczny.

Sędzia-komisarz zawiadamia upadłego i członków rady wierzycieli oraz obwieszcza, że plan podziału można przeglądać w sekretariacie sądu i w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia wnosić zarzuty przeciwko planowi podziału.

WYKONANIE PLANU PODZIAŁU

1. Plan podziału wykonuje się niezwłocznie po jego zatwierdzeniu. Wykonanie planu podziału nie może jednak nastąpić przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
2. Wykonując plan podziału, syndyk wydaje wierzycielowi należną mu kwotę lub przelewa ją na rachunek bankowy wierzyciela.
3. Po wykonaniu planu podziału syndyk składa sprawozdanie z wykonania planu podziału. Sprawozdanie składa się w postaci elektronicznej i zamieszcza w Rejestrze.

PODSUMOWANIE

Postępowanie upadłościowe prowadzone wobec przedsiębiorcy jest procesem złożonym i jak wskazuje praktyka długotrwałym. Przedstawione wyżej przepisy prawa dają pogląd na wybrane aspekty postępowania. Z punktu widzenia przedsiębiorcy zaprezentowane zagadnienia prawne wydają się trudne, z tego względu uzasadnione jest skorzystanie z usług licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, który skonsultuje i omówi kluczowe aspekty procesu upadłości przedsiębiorcy.

Andrzej Głowacki

doradca restrukturyzacyjny

stan prawny na dzień 08.09.2021 r.