Upadłość konsumencka

Ustawa Prawo upadłościowe umożliwia ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Celem ustawowych zapisów jest określenie zasad:

• dochodzenia roszczeń,
• umarzania zobowiązań dłużnika, będącego osobą fizyczną, także nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Upadłość konsumencka – ogłoszenie

Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnik składa na formularzu określonym w rozporządzeniu Ministra sprawiedliwości. Decyzja o złożeniu wniosku winna być poprzedzona analizą sytuacji finansowej zadłużonej osoby, jego rodziny i po zapoznania się z przebiegiem postępowania upadłościowego.

Dłużnik musi być niewypłacalny, co oznacza, że nie reguluje wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a okres zwłoki przekracza trzy miesiące.

Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, Sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym:

1. wymienia dane identyfikujące dłużnika,
2. wymienia NIP, jeżeli upadły miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
3. określa, że upadły jest osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej;
4. wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi, na wskazany adres, w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze;
5. wzywa osoby, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione w księdze wieczystej, do ich zgłaszania w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu;
6. wyznacza syndyka;
7. określa, czy postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w trybie określonym w art. 491¹ zakres podmiotowy przepisów tytułu ust. 1 czy 2;
8. jeżeli postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w trybie określonym w art. 491¹ zakres podmiotowy przepisów tytułu ust. 2, w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd określa również, czy funkcje sędziego-komisarza oraz zastępcy sędziego-komisarza będzie pełnił sędzia czy referendarz sądowy.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości doręcza się również Syndykowi. Warto zwrócić uwagę, że do 24 marca 2020 r. zgłoszenia wierzytelności przekazuje się Syndykowi. Sąd może zdecydować, że postępowanie może być prowadzone wg zasad określonych w dziale II tytułu I ustawy Prawo upadłościowe (ust. 2). Czynnikami decydującymi są: rozmiar majątku dłużnika, znaczna liczna wierzycieli lub uzasadnione przewidywania co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania. Dla pozostałych dłużników (ust. 1) obowiązują zasady określone głównie w art. 491 ustawy.

Upadłość konsumencka – Scenariusz po ogłoszeniu

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej Syndyk podejmuje następujące działania:

1. zawiadamia wierzycieli i poucza ich o obowiązujących przepisach prawa (art. 491^6a PU) oraz wskazuje na jaki adres ma być przesłane zgłoszenie wierzytelności,
2. zwraca się do Naczelnika Urzędu Skarbowego z wnioskiem o udzielenie informacji dot. upadłego,
3. dokonuje wyboru sposobu likwidacji masy upadłości, a następnie zawiadamia o dokonanym wyborze zarówno Sąd jak i wierzycieli,
4. likwiduje masę upadłościową,
5. po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzenia likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości, Syndyk składa Sądowi plan spłaty wierzycieli.

Przedłożenie planu spłaty

W upadłości konsumenckiej Syndyk przedkłada plan spłaty wierzycieli po upływie terminu zgłoszeń wierzytelności i po przeprowadzeniu likwidacji masy upadłościowej. Do planu spłaty załącza się uzasadnienie albo informację na temat przesłanek, o których mowa w ustawie:

• dłużnik doprowadził do swojej upadłości lub istotnie zwiększył jej stopień umyśle lub na skutek rażącego niedbalstwa,
• osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłata w ramach planu spłaty wierzycieli,
• osobista sytuacja upadłego nie ma charakteru trwałego.

Sąd:

• ustala plan spłaty wierzycieli, albo
• umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat lub warunkowo umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, albo
• wydaje postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty jeżeli:
• a) upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
• b) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań – chyba że ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Ustalenie planu spłaty wierzycieli

W postanowieniu o ustaleniu spłaty wierzycieli Sąd:

1. wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty;
2. dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości;
3. ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;
4. określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.

Warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego

Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.

W okresie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową.

Uchylenie postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego

Sąd uchyla postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, gdy w okresie, o którym mowa w ust. 2c, upadły:

1. nie złożył w terminie sprawozdania, o którym mowa w ust. 2e,
2. w sprawozdaniu, o którym mowa w ust. 2e, podał nieprawdziwe informacje, w szczególności zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe,
3. dokonał czynności prawnej, o której mowa w ust. 2c, bez uzyskania zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona,
4. ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli

– chyba że uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub zaniechanie uchylenia postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Układ w upadłości konsumenckiej

Dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, który stał się niewypłacalny, może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

Sąd może skierować dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować go do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.

Wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli składa się na formularzu.

Postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli obwieszcza się.

Nadzorca sądowy w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia postanowienia o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli:

• sporządza w porozumieniu z dłużnikiem propozycje układowe;
• sporządza spis wierzytelności;
• sporządza spis wierzytelności spornych;
• zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Termin zgromadzenia wierzycieli ustala nadzorca sądowy w porozumieniu z dłużnikiem.

Zgromadzeniu wierzycieli przewodniczy nadzorca sądowy.

Z przebiegu zgromadzenia wierzycieli sporządza się protokół, który powinien zawierać treść układu oraz wymieniać wierzycieli głosujących za układem i przeciwko układowi.

Nadzorca sądowy przedstawia sądowi wniosek o zatwierdzenie układu albo o umorzenie postępowania w terminie dwudziestu jeden dni od dnia zgromadzenia wierzycieli.

Układ jest zawierany na okres nieprzekraczający pięciu lat.

Sąd umarza postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, jeżeli:

• dłużnik nie realizuje ciążących na nim obowiązków;
• aktualne możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa nie uprawdopodobniają zdolności do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli oraz możliwości zawarcia i wykonania układu z wierzycielami;
• w terminie sześciu miesięcy od dnia wydania postanowienia o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli nadzorca sądowy nie przedstawi wniosku o zatwierdzenie układu.

Postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego

Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Akta w upadłości konsumenckiej

Po ogłoszeniu upadłości syndyk zakłada i prowadzi akta, w tym akta do zgłoszeń wierzytelności.

Akta, o których mowa wyżej, mogą być także prowadzone i przechowywane w postaci elektronicznej.

Syndyk zapewnia uczestnikom postępowania dostęp do akt, o których mowa w ust. 1, w swoim biurze oraz, jeśli akta te są prowadzone w postaci elektronicznej, także z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.

Po prawomocnym zakończeniu postępowania akta, o których mowa wyżej, są przekazywane do sądu upadłościowego, który wydał postanowienie kończące postępowanie, i dołączane do akt sądowych.

W przypadku odwołania lub zmiany syndyka oraz wygaśnięcia funkcji syndyka, akta, o których mowa wyżej, są przejmowane przez nowo wyznaczonego syndyka.

Andrzej Głowacki

doradca restrukturyzacyjny

stan prawny na dzień 08.09.2021 r.